Το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι η νεανική φτώχεια
Συνέντευξη στην εφημερίδα Ελευθερία του Τύπου και στη δημοσιογράφο Δήμητρα Αθανασοπούλου
Κόμμα χωρίς γραφεία, γραφειάκια και κλειστές πόρτες, πρώτη φορά βλέπω.
Είμαι πιο παραγωγικός χωρίς πόρτα. Ακούω, βλέπω, συνεργάζομαι πιο γρήγορα.
Παρατηρώντας τους χώρους διαπιστώνω πως περιστοιχίζεστε από πολλές γυναίκες.
Ναι η αναλογία είναι τρία προς δυο, υπέρ των γυναικών!
Παράξενο για πολιτικό κόμμα. Πως συνέβη;
Τυχαίο ίσως. Αλλά η αλήθεια είναι πως πάντα έτσι ήταν. Έχω τρεις αδελφές. Και στο σχολείο ήμουν πάντα μέσα στις γυναικοπαρέες. Ξέρω να δουλεύω πιο γρήγορα με τις γυναίκες. Έχω μια εξοικείωση με τον τρόπο που σκέφτονται. Είναι πολύ ενδιαφέρον να έχεις δίπλα σου γυναικεία μυαλά.
Σε τι υπερέχουν τα γυναικεία μυαλά;
Αν μια γυναίκα είναι αποφασισμένη να κάνει τη δουλειά, είναι πιο παθιασμένη και αποτελεσματική από έναν άντρα.
Ποιο είναι το μειονέκτημα τους;
Έχουν μειονέκτημα; (γέλια)
Είναι δύσκολο καμμιά φορά να τις πείσεις. Αλλά αν αποφασίσει κάτι μια γυναίκα, όχι μόνο στη δουλειά αλλά και στη ζωή, είναι τελειωμένο. Το πάθος των γυναικών, δύσκολα το βρίσκεις στους άντρες.
Σε μια δική σας κυβέρνηση τι θέση θα είχαν οι γυναίκες;
Πρέπει να φύγουμε από την καταθλιπτική ομοιομορφία των αντρικών κοστουμιών. Να βλέπουμε γυναίκες στα κέντρα αποφάσεων, στο υπουργικό συμβούλιο και να το θεωρούμε σύνηθες, όχι εξαίρεση.
Το Ποτάμι γεννήθηκε κόντρα στα παλιά κόμματα και σήμερα γίνεται μέρος της κεντροαριστεράς. Τι σας έκανε να λάβετε αυτή την απόφαση;
Δεν γινόμαστε μέρος κανενός. Αγωνιζόμαστε να γεννήσουμε ένα νέο Κίνημα. Με κεντροαριστερούς, φιλελεύθερους, σοσιαλδημοκράτες. Νέο όνομα, νέα ηγετική ομάδα, καμία συνέχεια των παλιών λαθών.
Θα μείνετε για πάντα στην πολιτική;
Το έχω πει. Για δέκα χρόνια. Είμαστε άνθρωποι που είχαμε τις δουλειές μας.Δεν ήμουν συνταξιούχος δημοσιογράφος. Ήμουν δημοσιογράφος. Με περίμενε ένα μεγάλο συμβόλαιο σε ένα κανάλι… Αποφασίσαμε όμως να αφήσουμε στην άκρη την προσωπική μας ζωή και να κάνουμε κάτι για τον τόπο.
Ποιο είναι το πολιτικό σας στίγμα;
Ενωθήκαμε από την αρχή και κεντροαριστεροί και κεντροδεξιοί. Σχηματικά το λέω. Μας ένωσε η αντίληψη πως το πρόβλημα της χώρας δεν είναι τι χρώμα θα έχει το παγκάκι αλλά πως πρέπει να υπάρχει παγκάκι. Μετά μπορούμε να μαλώσουμε, αν το θέλουμε κόκκινο ή πιο μπλε. Το θέμα είναι να πάρουμε αποφάσεις που θα κάνουν την Ελλάδα μια κανονική χώρα. Το να έχουν όλα τα παιδιά που γεννιούνται στο Ζεφύρι, στο Κολωνάκι, στην Ξάνθη , στα Χανιά πρόσβαση σε ίδιας ποιότητας βρεφονηπιακό σταθμό δεν είναι θέμα αριστεράς ή δεξιάς.
Όλα αυτά δεν είναι μέρος ενός Κράτους Πρόνοιας που συνηθίζουν να προτάσσουν οι αριστερές κυβερνήσεις;
Αυτά αφορούν το παρελθόν. Υπάρχουν κεντροδεξιές κυβερνήσεις που έχουν ως προτεραιότητα την πρόνοια και αριστερές που αδιαφορούν εντελώς. Ποια είναι αριστερή χώρα; Η Βενεζουέλα; Ποια είναι δεξιά; Μπορεί να μιλήσει κανείς για το φινλανδικό εκπαιδευτικό μοντέλο ή για το εργατικό σουηδικό μοντέλο με όρους αριστεράς και δεξιάς;
Ίσως να μπορούμε να μιλήσουμε με όρους δεξιάς -αριστεράς στην Γαλλία που είναι πιο κοντά μας από ότι η Σκανδιναβία…
Μα και στην Γαλλία η αριστερά και η δεξιά απέτυχε. Γι’ αυτό ήρθε ο Μακρόν δείχνοντας πως οι άλλοι είναι πίσω.
Θα έχει διάρκεια όμως ο Μακρόν; Στην Γαλλία κάποιοι παραλληλίζουν την επιτυχία του με εκείνη ενός απορρυπαντικού.
Έχω αντίθετη άποψη! Ο Μακρόν είναι πολύ σημαντικός πολιτικός, όχι μόνο για τη Γαλλία αλλά και για την Ευρώπη. Η τολμηρότητα των προτάσεων του στην Πνύκα και στη Σορβόννη- τα δυο συμβολικά μέρη που επέλεξε για να παρουσιάσει το σχέδιο του για την Ευρώπη – δείχνει πως έχει μυαλό, έχει λύσεις. Η ομιλία του στην Πνύκα θα πρέπει να διδάσκεται στα δημοτικά μας σχολεία. Είναι προοδευτικός πραγματιστής.
Δεν είναι ασφαλές όμως να έχεις μια ιδεολογία που έχει ρίζες στο παρελθόν;
Ασφαλές είναι. Χρήσιμο δεν ξέρω αν είναι. Οι περισσότεροι πολιτικοί έχουν καλύτερες σχέσεις με τους προγόνους τους παρά με το μέλλον. Τους καταδυναστεύουν τα βιβλία που υπήρχαν στα σπίτια που μεγάλωσαν, δεξιά ή αριστερά σπίτια. Ένας γιατρός όμως που γεννιέται σε ένα σπίτι γιατρών για να είναι σύγχρονος πρέπει να κάψει τα βιβλία του πατέρα του. Δεν υπάρχει ιατρική και πολιτική που να μην εξελίσσεται. Ο Μαρξ προφανώς και είπε σωστά πράγματα αλλά δεν έχει λύσεις για την εποχή της παγκοσμιοποίησης γιατί όταν έγραφε αυτά τα πράγματα τα έγραφε για έναν άλλο κόσμο.
Ποια ερώτηση θα κάνατε στη Μέρκελ αν ήσασταν για λίγο πάλι δημοσιογράφος;
Η Μέρκελ είναι μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Ένα συντηρητικό πρόσωπο, με αυστηρή ανατροφή, φαίνεται από το ντύσιμο της και το αγέλαστο πρόσωπο της, που όμως αντιλαμβάνεται γρήγορα τις εξελίξεις. Σταθεροποιεί την χώρα της και την Ευρώπη. Δεν έχω πολλές απορίες για την πολιτική της. Θα ήθελα να ήξερα ίσως πως βλέπει τον κόσμο στα όνειρα της. Θα την ρωτούσα, αν είχε άπειρες δυνατότητες, έξω από τους περιορισμούς της πραγματικότητας, τι θα έκανε;
Εσείς πως θέλετε τον κόσμο έξω από τους περιορισμούς της πραγματικότητας;
Ευτυχισμένο και χρήσιμο. Και για να τον προσγειώσουμε στο σήμερα θέλω ένα κόσμο που θα δίνει μεγαλύτερη σημασία στα παιδιά. Νομίζω πως έχουμε ασχολούμαστε περισσότερο με αυτούς που φεύγουν και λιγότερο με αυτούς που έρχονται. Αν δεις ας πούμε ειδήσεις ή πρωινές ενημερωτικές εκπομπές νομίζεις ότι είμαστε ένα έθνος συνταξιούχων. Η λύση όμως των προβλημάτων είναι τα παιδιά. Η κουλτούρα τους, η διατροφή τους, η άθληση τους, η ασφάλεια τους, η δουλειά τους. Αυτά θα καθορίσουν το μέλλον. Εκεί πρέπει να δώσουμε τη μάχη. Η πιο κρίσιμη ηλικία του ανθρώπου είναι τα παιδικά του χρόνια, τότε γίνεται φασίστας, τότε γίνεται ανοιχτός και χρήσιμος άνθρωπος.
Πως ήταν τα δικά σας παιδικά χρόνια;
Όμορφα. Με δυσκολίες που τότε δεν τις διάβαζα σαν δυσκολίες. Το κανονικό για μένα ήταν οι ανηφόρες. Μέναμε στην Άνω Αγία Βαρβάρα. Έπρεπε κάθε μέρα να ανεβαίνουμε 5-6 φορές μια μεγάλη μεγάληανηφόρα. Ούτε λεωφορείο δεν έφτανε στην γειτονιά μου.
Οι γονείς σας; Τι σας έλεγαν ότι έπρεπε να γίνεται;
Δεν μ’ έχει καταδυναστεύσει ούτε ο πατέρας μου ούτε η μάνα μου. Δεν πρόβαλαν τα δικά τους όνειρα πάνω μου. Δεν είχαν υπερβολικές απαιτήσεις. Ο πατέρας μου ήταν πάρα πολύ φτωχός άνθρωπος, δηλαδή σαν παιδί πείναγε. Τα πρώτα χρήματα τα έβγαλε σφάζοντας πρόβατα. Πληρωνόταν με το δέρμα των ζώων. Δηλαδή πενταροδεκάρες. Μετά ήρθε στην Αθήνα και έγινε κουλουράς. Σιγά σιγά έμαθε να διαβάζει και να γράφει. Ήταν ευτυχισμένος λοιπόν με την εξέλιξη. Και προσπαθούσε να είναι χρήσιμος. Στο χωριό του, στους συγγενείς του, στους φίλους του. Αυτό το ευτυχισμένος και χρήσιμος μου το μετέδωσε.
Από την μητέρα σας τι πήρατε;
Η μητέρα μου ζει ακόμη γιαυτό και μιλάω λιγότερο για κείνη. Είναι μητέρα πολυεργαλείο. Μαγειρεύει, ράβει, μαστορεύει, καλλιεργεί. Τώρα που το σκέφτομαι, πήρα την πολυπραγμοσύνη της. Αν είμαι στο χωριό θα κόψω ξύλα. Αν είμαι στο γραφείο και βαρεθώ να το γράψιμο μπορεί να τακτοποιήσω την αποθήκη. Δεν μου αρέσει απλώς να προεδρεύω.
Ποια ήταν η βασική αξία με την οποία μεγαλώσατε;
Σας είπα: ευτυχισμένος και χρήσιμος. Έτσι γινόταν κάποτε. Θυμάμαι στο χωριό, ένα μήνα όλοι να προετοιμάζονται για το πανηγύρι του 15αυγουστου. Να ασπρίσουν όλους τους δρόμους. Να ξεχορταριάσουν όλα τα περάσματα. Να συνεργάζονται και να ομορφαίνουν τον τόπο τους, αυτό θυμάμαι. Ίδρωνε ο παππούς, η γιαγιά, όλο το χωριό ίδρωνε για το κοινό καλό. Ο κόπος που σε κάνει να νιώθεις ζωντανός. Ο κόπος που καταλήγει σε ένα γλέντι, σε ευτυχία.
Το ίδιο δεν συμβαίνει και σήμερα στα χωριά;
Δεν είμαι σίγουρος. Τώρα λένε «που είναι ο δήμαρχος να καθαρίσει τον δρόμο». «Που είναι το κράτος να μας λύσει τα προβλήματα». Και δεν λέω… Να έχουμε απαιτήσεις και από το κράτος και από τον δήμο, όμως να σκεφτόμαστε ότι τα χωριά μας, οι πόλεις μας είναι οι αυλές μας. Ας κάνουμε εμείς το καλύτερο και μετά ας φωνάξουμε και για το κράτος.
Ήρθατε ποτέ σε σύγκρουση με τους γονείς σας ως έφηβος ή ως νέος;
Ε άμα δεν συγκρουστείς με τους γονείς σου, τι ζωή θα έχεις; Αυτή είναι η βάση για το δικό σου βήμα. Η σύγκρουση με τις βεβαιότητες των γονιών σου.
Πως αντιμετώπισαν την απόφαση σας να αφήσετε μια επιτυχημένη δημοσιογραφική καριέρα και να στραφείτε στην πολιτική;
Ο πατέρας μου πέθανε νωρίς. Δεν πρόλαβε να δει την στροφή. Πάντως νομίζω ότι θα συμφωνούσε. Νοιαζόταν για την πολιτική. Ήταν Βενιζελικός βέβαια, όπως οι περισσότεροι παλιοί Χανιώτες. Ανάμεσα στα εικονίσματα του σπιτιού ήταν πάντα μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του Εθνάρχη. Έτσι τον αποκαλούσαν.
Η μητέρα σας;
Η μητέρα μου ξαφνιάστηκε αλλά γρήγορα κατάλαβε και με στήριξε. Αυτό γινόταν πάντα με τους γονείς μου. Μπορεί να διαφωνούσαν στην αρχή αλλά πάντα με στήριζαν.
Ο μύθος που λέει ότι η μητέρα σας μαγείρευε στο Αλάτσι, το εστιατόριο που είχατε, ισχύει;
Μα βέβαια. Έφτιαχνε τα περίφημα ντολμαδάκια της. Μέχρι και στην κυρία Μαρίκα άρεσαν. Το είχε παραδεχθεί και ήταν μεγάλη παραχώρηση γιατί και η ίδια περηφανευόταν για τα δικά της ντολμαδάκια. Καμιά φορά έκανε και χορτάρινακαλιτσούνια. Δούλευε κανονικά, με ένσημα δηλαδή. Πάντως και τώρα που δεν υπάρχει το Αλάτσι συνεχίζει να φτιάχνει ντολμαδάκια. Σε όλες τις γιορτές και τις πανηγυρικές συναντήσεις είναι παρούσα. Άσε που νομίζω ότι οι φίλοι μου έρχονται στη γιορτή μου για να φάνε τα καλτσούνια και τα ντολμαδάκια της κυρίας Αργυρώς.
Πώς προέκυψε η δημοσιογραφία; Έχετε πει ότι μαθητής κρύβατε τις εφημερίδες μέσα στα βιβλία.
Ήταν νόμος: κάθε απόγευμα ο πατέρας μου κατέφθανε στο σπίτι με μια εφημερίδα. Συνήθως «Τα Νέα» ή την «Αθηναϊκή». Και εγώ έβρισκα πως αυτός ο κόσμος ήταν πιο ενδιαφέρον από τα στείρα βιβλία της εποχής. Έτσι έπαιρνα την χθεσινή εφημερίδα στην τσάντα μου και πολλές φορές την διάβαζα στο μάθημα. Τα σχολικά βιβλία σπάνια μου άρεσαν.
Οι καθηγητές σας δεν αντιδρούσαν;
Ε βέβαια. Άμα σε έπιαναν είχες τιμωρία. Τότε υπήρχε ακόμη ο χάρακας. Και στο Γυμνάσιο υπήρχε ο χάρακας. Και «κάτσε στην γωνία όρθιος, να κοιτάς τον τοίχο». Θυμάμαι μια φορά στο δημοτικό έξαλλη την δασκάλα. Μας είχε βάλει έκθεση με τίτλο «ο κακός μαθητής». Τράβηξε ένα κόκκινο Χ, έβαλε ένα μεγάλο μηδέν και συμπλήρωσε λέγοντας «δεν είσαι ρεπόρτερ, είσαι μαθητής». Εγώ είχα κάνει ρεπορτάζ, είχα βρει τον κακό μαθητή, είχα πάει υποτίθεται σπίτι του, είχα μιλήσει με τους γονείς του…
Με τα συνδικαλιστικά μπλεχτήκατε ποτέ στα μαθητικά σας χρόνια;
Ναι. Ήμουν πάντα στα συμβούλια. Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος, Γραμματέας, απλό μέλος. Κάναμε και κινητοποιήσεις. Η μεγαλύτερη ήταν στο Λύκειο με μια απεργία πείνας ενός συμμαθητή μας. Πολλές μέρες. Τελικά επενέβησαν τα ΜΑΤ και διαλυθήκαμε. Είχαμε κατασκηνώσει για μέρες στην είσοδο του σχολείου. Μιλάμε τώρα για την δεκαετία του ’70.
Η δυσλεξία- στην οποία έχετε αναφερθεί- πως επηρέασε την μαθησιακή σας πορεία;
Τότε δεν λέγαμε «δυσλεξία». Λέγαμε: «αυτός δεν παίρνει τα γράμματα». Ξενυχτούσα διαβάζοντας την προπαίδεια και το πρωί δεν μπορούσα να την πω. Όταν κάποια στιγμή, δημοσιογράφος πια, μου είπε ένας ειδικός «έχεις δυσλεξία», του είπα «δηλαδή;». Άρχισε να μου εξηγεί και όταν τέλειωσε του λέω: μπα δεν είναι τόσο σοβαρά τα πράγματα, εγώ όλη μέρα γράφω, είμαι δημοσιογράφος. «Αποκλείεται να είσαι δημοσιογράφος» μου είπε. Η αλήθεια είναι ότι είμαι ακόμη και σήμερα γράφω μόνο κεφαλαία. Και είμαι άστατα ανορθόγραφος. Μπορεί να γράψω το είναι με ήτα και έψιλον. Στον υπολογιστή όμως και παλιότερα στην γραφομηχανή δεν κάνω τέτοια λάθη. Με το χειρόγραφο είναι το πρόβλημα.
Προπαίδεια τουλάχιστον μάθατε;
Όχι. Και σήμερα αντί για πολλαπλασιασμό κάνω προσθέσεις. Δεν μπορώνα αποστηθίσω τίποτε μεγάλο.
Με τις πολιτικές ομιλίες πως τα βγάζετε πέρα;
Όταν ξεκινήσαμε το Ποτάμι κάναμε κάτι πρωτοποριακό. Πηγαίναμε σε μια πλατεία, έλεγα δύο τρεις φράσεις και αμέσως μετά έλεγα«ρωτήστε με ότι θέλετε να σας απαντήσω». Θυμάμαι ότι είχαμε γεμίσει την πλατεία στην Νέα Σμύρνη και για δύο ώρες απαντούσα στα ερωτήματα του κόσμου. Το ίδιο και στην Θεσσαλονίκη στην μεγάλη προβλήτα. Αντιπαθώ τους μονολόγους. Το ίδιο κάνουμε και σήμερα στις περιοδείες που κάνω για την διεκδίκηση της ηγεσίας της προοδευτικής παράταξης.
Τι λέτε; «Ρωτήστε κόσμε»;
Γιατί σας παραξενεύει. Το έκανα στην Θεσσαλονίκη. Αυτό το σαββατοκύριακο θα είμαι στην Πάτρα, στο Μεσολόγγι, στον Πύργο. Αυτό είναι το σύνθημα. Βαρέθηκες τους μονολόγους; Έλα να συζητήσουμε. Το ίδιο θα κάνουμε την άλλη εβδομάδα στα Τρίκαλα και τον Βόλο. Ανοιχτές συνεντεύξεις τύπου. Ρωτάνε οι δημοσιογράφοι, ρωτάνε και οι πολίτες. Και δεν ρωτάνε μόνο οι ψηφοφόροι μας. Έρχονται και αντίπαλοι. Ζωηρεύει έτσι η ζωή μας.
Σας λείπει η δημοσιογραφία;
Κάποιες φορές όταν προκύπτει ένα μεγάλο θέμα, σκέφτομαι «να πήγαινα με τις κάμερες, να έκανα ένα ωραίο βίντεο»… Αλλά μετά αλλάζω πλευρό.
Σε τι αποδίδετε την επιτυχία των Πρωταγωνιστών;
Στην πολλή δουλειά. Στην αφοσίωση. Στην μελέτη. Και στον σεβασμό στις ιστορίες των ανθρώπων. Κάθε εκπομπή είχε από πίσω της εκατοντάδες ώρες δουλειά. Δικές μου και των συνεργατών μου. Για μια συνέντευξη 10 λεπτών, μπορεί να βιντεοσκοπούσαμε και δυο ώρες. Δεν σταματούσαμε αν δεν παίρναμε την ουσία. Σεβόμασταν πολύ τους Πρωταγωνιστές μας. Την αλήθεια τους, και ας μην ήταν πάντα η δική μας αλήθεια.
Όταν μπήκατε στην πολιτική δεχτήκατε πολύ σκληρές επιθέσεις και αρκετά χτυπήματα κάτω από την μέση. Δεν σας φόβισε όλο αυτό;
Όχι. Και στην δημοσιογραφία είχα συγκρουστεί με τέρατα. Ποτέ δεν δίνω μεγάλη σημασία σε αυτούς που βρίζουν, φωνάζουν ή απειλούν. Ξέρω ότι έτσι καλύπτουν συνήθως τις δικές τους πομπές. Σέβομαι μόνο την γνώμη των ανθρώπων που εκτιμώ. Φίλων και αντιπάλων που εκτιμώ.
Δηλαδή δεν είπατε ποτέ «θα τους κάνω μήνυση για τα ψέματα που λένε»;
Σας είπα. Ο καθένας καθορίζεται από τους φίλους του αλλά και από τους εχθρούς του. Αν είσαι στην πολιτική και δεν ενοχλείς κανέναν τότε κάτι λάθος κάνεις. Είναι λογικό που μου επιτέθηκαν ψεκασμένοι, λαϊκιστές και φασίστες. Όπως έλεγε και κάποιος μεγάλος – νομίζω ο Μπόμπ Ντίλαν – τροβαδούρος που δεν έχει λοιδορηθεί δεν είναι τροβαδούρος.
Ποιο είναι σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας;
Η νεανική φτώχια. Ένας στους τέσσερις νέους ζει κάτω από το όριο της φτώχιας. Ανεργία και μαύρη εργασία. Και οι μισοί νέοι σκέφτονται να φύγουν στο εξωτερικό. Και οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κοιτούν μόνο το κομματικό τους στράτευμα. Ούτε ψήφο δεν θέλουν να δώσουν στα παιδιά που έφυγαν στο εξωτερικό. Φοβούνται μην τους τιμωρήσουν όταν έρθει η ώρα. Αν δεν αναστρέψουμε πάντως την ροή, αν δεν αρχίσουν να επιστρέφουν, πως θα βγούμε από την κρίση;Ένας φοιτητής για να γίνει γιατρός μας στοιχίζει 95.000! Και τώρα είναι πάνω από ένα Γερμανό ή Ολλανδό άρρωστο. Αυτή η αγορά εγκεφάλων θα πρέπει να απασχολήσει κι εμάς και την Ευρώπη.
Πώς γεφυρώνεται η πολιτισμική απόσταση ανάμεσα σε τόσο διαφορετικές χώρες όπως Ελλάδα – Γερμανία;
Οι βόρειοι θα πρέπει να καταλάβουν πως η χαρά της ζωής δεν είναι δευτερεύον πράγμα. Κι εμείς θα πρέπει να καταλάβουμε πως η χαρά της ζωής επιβάλει να σκεφτόμαστε και τη χαρά των παιδιών μας. Να σκεφτόμαστε και να προγραμματίζουμε το μέλλον. Πρέπει να καταρριφθεί το μοντέλο ότι φάμε, ότι πιούμε.
Πού έχει τις ρίζες του το μοντέλο «ότι φάμε ότι πιούμε»;
Στο δόγμα «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει». Καιτην κρίσιμη στιγμή κάποιος θα μας δώσει το χέρι του και θα μας σώσει. Οι πολιτικοί μας δημιουργούσαν ελλείματα, συσσώρευαν χρέη και έλεγαν «θα μας τα χαρίσουν, τι άλλο θα κάνουν;». Έτσι φτάσαμε στο χείλος του γκρεμού και τώρα κάποιοι πληρώνουν τα σπασμένα.
Η περιπέτεια υγείας που περάσατε, σας επηρέασε; Άλλαξε τις προτεραιότητες σας; Τα σχέδια σας;
Όχι. Δεν άλλαξα ζωή. Έκανα μια στάση, έδωσα μια μάχη, σαν και αυτή που δίνουν χιλιάδες άνθρωποι κάθε μέρα, νίκησα και συνεχίζω.
Είπατε ποτέ «γιατί σε εμένα»;
Όλοι το λέμε αλλά δεν έμεινα σε αυτό. Γυρνάω γρήγορα σελίδα. Ήδη είμαι στο επόμενο κεφάλαια.
Κάνετε πράγματα για τον εαυτό σας; Ή μόνο πολιτική – πολιτική – πολιτική…
Μα η πολιτική δεν είναι καταναγκαστικά έργα. Μπορεί να έχει πολλές λύπες και λίγες χαρές αλλά είναι επιλογή μου. Θέλω να δουλεύω πολύ. Να γράφω, να συζητάω, να μελετώ, να βρίσκω λύσεις…
Και στον ελεύθερο χρόνο σας;
Τρέχω, ανεβαίνω σε κανένα βουνό, παίζω βόλεϊ με τους φίλους. Σπάνια και κανένα τένις. Ότι προλαβαίνω. Μόνο σε γυμναστήριο δεν έχω πάει ποτέ. Προτιμώ να τρέχω στους δρόμους παρά σε έναν διάδρομο.
Ποιος σας γράφει τις ομιλίες σας;
Θα αστειεύεσθε; Ποτέ κανείς! Έχω βέβαια μια ομάδα τεκμηρίωσης, συνεργάτες που μαζεύουν στοιχεία, ερευνούν, μελετούν, προτείνουν, αλλά μέχρι εκεί. Ένας πολιτικός πρέπει να γράφει μόνος του τις ομιλίες του. Αυτή είναι η άποψη μου. Είμαστε όμως στην εποχή που οι διαφημιστές γράφουν ομιλίες καρμπόν και τους πουλούν στα πολιτικά γραφεία αρχίζοντας βέβαια από τα υπουργικά.
Σας φοβίζει ο χρόνος που φεύγει;
Για την χώρα κυρίως, ναι! Έχουμε υποτιμήσει πολύ τον χρόνο. Λέμε «έχει ο Θεός»… Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ πολιτεύονται λες και έχουμε άπειρο χρόνο. Συζητήσεις, αποφάσεις και από έργα τίποτα. Ανακυκλώνουν τα προβλήματα. Όλα με το πάσο τους. Έχουμε όμως ελάχιστο χρόνο. Τα πράγματα πρέπει να γίνουν γρήγορα. Είμαστε στη εποχή της πληροφορικής και οι χρόνοι πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτή την ταχύτητα. Να μην μας καταπίνει συνεχώς η φθορά. Το μόνο που δεν συγχωρώ στους συνεργάτες μου είναι οι αναβολές και οι καθυστερήσεις. Τα λάθη είναι ανθρώπινα. Οι καθυστερήσεις όχι!
Η στρατιωτική σας εμπειρία πώς ήταν;
Υπηρέτησα Πάτρα και Διδυμότειχο, από εκεί πήρα το απολυτήριο. Πήγα το ’81. Μόλις είχε ανέβει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ο φάκελος μου – γιατί υπήρχαν ακόμη φάκελοι- πρέπει να έλεγε «ΠΑΣΟΚ». Γιατί 16 χρονών ήμουν γραμματέας τοπικής οργάνωσης. Κάθε βράδυ αφισοκολλούσαμε την Ιερά οδό ή την Θηβών. Αλλά μόλις κερδήθηκαν οι εκλογές, εγώ έφυγα. Στο Διδυμότειχο όμως δεν το ξέρανε και με θεωρούσαν κυβερνητικό. Έρχεται ο διευθυντής του Α2 και μου λέει: «και εγώ ΠΑΣΟΚ είμαι σύντροφε»!
Να υποθέσω ότι λουφάρατε σκοπιές και αγγαρείες;
Τις σκοπιές τις έκανα όλες! Έκανα με ευχαρίστηση ακόμη και το γερμανικό νούμερο. 2-4 την νύχτα. Μόνο στα μαγειρεία δεν πήγαινα αλλά για εκεί υπήρχαν πολλοί πρόθυμοι. Το μόνο που είχα ζητήσει ήταν να είμαι σκοπιά τα Σάββατα και να βγαίνω τις Κυριακές. Εκείνοι νόμιζαν πως θα τηλεγραφούσα στην Αθήνα, εγώ ήθελα απλά να διαβάζω τις κυριακάτικες εφημερίδες.
Θα δεχόσασταν τον χαρακτηρισμό «φιλελεύθερος»;
Δεν τους ξέρω αυτούς τους ορισμούς. Φιλελεύθερος σαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο; Ή σαν τον Γκι Φέρχοφσταντ; Ή μήπως σαν τους νέους συμμάχους της Μέρκελ; Όλοι μπορούν να δηλώσουν φιλελεύθεροι ή σοσιαλιστές ή αριστεροί ή ανθρωπιστές… Οι ταμπέλες στην εποχή του μάρκετινγκ ποτέ σχεδόν δεν λένε την αλήθεια. Το θέμα είναι τα έργα όχι τα λόγια.